- VIALES Dii
- VIALES Diimemorantur Servio, ad l. 3. Aen. v. 168. Labeo in libris, qui appellantur de Diis, quibus origo animalis est, in quibus, ait esse quaedam sacra, quibus ammae humanae vertantur in Deos, qui appellantur animales, quod de animis fiant. Hi autem sunt Dii Penates et Viales. Ubi Dii Penates et Viales, non alii quam Lares: quos Viales Plautus quoque appellat, Mercatore, Actu 5. Sc. 2. v. 24. Nempe, quia compitorum et viarum etiam Praesides habebantur, uti docet Arnob. l. 3. Unde quod Dii domestici essent, et privatas aedes tuerentur, Laribus privatim quottidie siebat: Sed quia in familiarum salute Salus consisteret publica, eo et die 4. Non. Febr. legimus, in compitis (unde Compitalibus nomen) iisdem publicum fieri sacrificium porcâ, velut hostiâ lustrali, consuevisse. Propert. l. 4. El. 1. v. 23.Parva saginati lustrabant compita porci.Quem utrumque cultum iunxit, et illum domesticum in foco, et istum compitalitium, M. Cato, de Re R. c. 5. ubi de Villici officio: Rem divinam, nisi Compitalibus in compito, aut in foco, ne saciet. Vide Gerh. Io. Voss. de Orig. et progr. Idol. l. 1. c. 11. Vetus Inscr.FORTVIIAE. REDUCI.LARI VIALI.ROMAE. AETERNAE.Q. AXIUS. AELIAN.apud G. Elmenhorst. ad Arnob. l. 3. cui adde Des. Heraldi Animadversiones. Sed et Vialis dictus est Mercurius, viarum Praeses. Graec. Ο῞διος, Vialis, seu Viam monstrans, iuxta Hesychium et Stephanum: It. Ε᾿νόδιος, ducem se viae offerens, pro quo in Aldina Phurnuti est Ε᾿υόδιος, bonum faustumque iter praestans. Et Η῾γεμόνιος, Dux utae, apud eundem Phurnutum. Quod ad Solem, ad quem quatuor Planetarum marium cultum Vossius reducit, eleganter idem refert: Quippe de die viam monstrat lux Solaris, quemadmodum noctu Lunaris: ut omne hoc de viarum praefecturis ad Solem Lunamque pertineat; quod et Augustinus indicat, de Civ. Dei, l. 7. c. 16. Et hinc est, quod Communis Deus Mercurius vocatus est, quod, cum quis in via reperisset aliquid, praefari solebat, Communi Mercurio; quia is, ut qui in viis versaretur, rei inventae credebatur conscius, ut aitIodocus Velareus, Interpres Phurnuti de Nat. Deor. Eidem quoque in compitis civitatum statuae erectae, Hermae vocatae, de quibus supra dictum: quemadmodum de Lapidum congerie, in viis, eius in honorem aggesta, in voce Mercurius, et de Vialibus Sortibus supra, ubi de Sotibus. Vide et Thom. Dempster. ad Rosin. l. 2. c. 9.
Hofmann J. Lexicon universale. 1698.